Podobno polskie kolędy są najpiękniejsze na świecie. Nie wyobrażamy sobie bez nich świąt Bożego Narodzenia, ale czy wiemy, skąd wzięła się tradycja ich śpiewania? Jaka jest historia kolędy?
Historia kolędy
Historia kolędy w Polsce rozpoczyna się w XV wieku. Wtedy tłumaczono kolędy spisane w języku łacińskim na polski. Większość kolęd liczy setki lat. Mimo takiego wieku, wciąż je chętnie śpiewamy w domach, kościołach oraz na świątecznych spotkaniach i koncertach. Samo słowo „kolęda” pochodzi z łaciny i oznacza pierwszy dzień miesiąca. W pierwszy dzień nowego roku, który był jednocześnie początkiem miesiąca, dawniej składano sobie życzenia i śpiewano. Historycy mówią, że pierwsze kolędy związane z tradycją Bożego Narodzenia powstały już w XIII wieku. W średniowieczu, gdzie Bóg był dla człowieka bardzo ważny, pojawiły się pierwsze jasełka i wspólne śpiewanie kolęd. Ich prekursorem najprawdopodobniej był św. Franciszek, jednak żadne pieśni z tego okresu nie przetrwały. Dawne kolędy przypominały uroczyste hymny kościelne, nic dziwnego, bowiem były tłumaczone z łacińskich, średniowiecznych utworów. Jedną z najstarszych pieśni świątecznych jest kolęda „Anioł pasterzom mówił”, czyli „ Dies est laetitiae” z łaciny. XVII i XVIII wiek to czas, z których pochodzą takie kolędy jak „Gdy śliczna Panna”, „Jezus malusieńki” czy „Lulajże Jezuniu” – równie piękne i lubiane. Epoka baroku przyniosła wiele pieśni z motywem pasterskim, który jest bliski narodzeniu Pana.
Znane nam kolędy to w większości anonimowe dzieła. Jednak znani są autorzy niektórych z pieśni. Jednym z nich jest Piotr Skarga, którego znamy z czasów panowania Zygmunta III Wazy. Skarga jest autorem „W żłobie leży”. Wybitny poeta – Franciszek Karpiński napisał kolędę „Bóg się rodzi”, której co roku słyszymy podczas uroczystej Pasterki. Co ciekawe, melodią do pieśni jest popularny w tamtych czasach polonez. Kolędą z XIX wieku jest „Mizerna cicha”, autorstwa Teofila Lenartowicza. Oprócz tego, twórcami naszych ulubionych kolęd byli także Mikołaj Sęp Szarzyński, Andrzej Morsztyn czy Zygmunt Noskowski. Współczesnym kompozytorem tego typu pieśni był zaś Witold Lutosławski, wybitny pianista i dyrygent. Do nowszych kolęd zaliczamy pieśń „Nie było miejsca dla Ciebie”. Wciąż powstają nowe aranżacje znanych kolęd oraz nowe teksty. Jednak najbardziej popularne i najczęściej śpiewane pozostają kolędy z dawnych lat.
Kolęda w polskiej wersji
Polskie kolędy nadają świętom Bożego Narodzenia uroczysty ton. Śpiewamy je także w domach, co jest elementem świątecznej tradycji. Kolędy słyszymy nie tylko w świątyniach, ale także w rozgłośniach radiowych czy programach telewizyjnych. Znani polscy artyści mają w swoich repertuarach albumy z kolędami. Należy do nich Arka Noego, Krzysztof Krawczyk, Ryszard Rynkowski, Urszula czy Natalia Kukulska. Oprócz tradycyjnych kolęd, w okresie świątecznym nie brakuje utworów o tym charakterze. Tak kultowy przebój jak „Jest taki dzień” Czerwonych Gitar, napisany przez Krzysztofa Dzikowskiego a skomponowany przez Seweryna Krajewskiego, to znany przez wszystkich utwór. Wspomniany artysta nagrał także wyjątkowy album pt. „Zimowe piosenki” wraz z Andrzejem Piasecznym. Do takich utworów warto odwołać się w okresie świąt. Gwiazdy z różnych gatunków muzycznych sięgają po kolędy i inne świąteczne piosenki, zaznaczając, jak dla naszego narodu ważne są święta Bożego Narodzenia.
Kolęda w polskiej wersji brzmi niezwykle wyjątkowo i pięknie, bez względu na to, czy zaśpiewamy ją w domu czy w kościele. Nie zapominajmy o tej tradycji, kultywujmy ją dalej, by kolędy przetrwały kolejne setki lat.
Katarzyna Antos
