Dysfunkcyjna rodzina utrudnia rozwój i sprawia, że nasze życie pełne jest nieuświadomionego cierpienia. Często wydaje się, że wystarczy wyprowadzić się od toksycznych rodziców, najlepiej wyjechać do innego miasta lub państwa. Tymczasem życie pokazuje, że nieprzepracowane problemy z dzieciństwa ciągną się za nami przez długie lata. Jak uwolnić się od dysfunkcyjnej rodziny?
Spis treści:
- Dysfunkcyjna rodzina to nie tylko typowa patologia
- Czym różni się rodzina dysfunkcyjna od zdrowej?
- Role w rodzinie, które są niezmienne
- Problem ze stawianiem granic
- Życie w dysfunkcyjnej rodzinie
- Jak dysfunkcje w rodzinie wpływają na zdrowie psychiczne?
- Zaprzeczanie doświadczanym emocjom
Dysfunkcyjna rodzina to nie tylko typowa patologia
Po czym rozpoznać, że to dysfunkcyjna rodzina? Istnieje ku temu kilka przesłanek. Po pierwsze, nie zaspokaja ona potrzeb wszystkich członków. Do nich zaliczamy m.in. potrzebę bezpieczeństwa, uznania, przynależności, wsparcia. Po drugie, taka rodzina, która nie działa prawidłowo, nie pozwala ukształtować zdrowej samooceny wszystkim jej członkom. Gdy mówimy o dysfunkcyjnej rodzinie, na ogół oczyma wyobraźni widzimy patologicznych rodziców, którzy biją dzieci i nadużywają alkoholu. Tymczasem możemy mieć do czynienia z zaburzeniami niewidocznymi na pierwszy rzut oka. Np. rodzice nie pozwalają dziecku na posiadanie własnego zdania. W rezultacie w dorosłym życiu brakuje mu asertywności. Chłonie ono jak gąbka poglądy innych.
Czym różni się rodzina dysfunkcyjna od zdrowej?
Ponadto rodzina dysfunkcyjna nie reaguje na zmiany. Np. gdy dziecko boryka się z lękami i zaburzeniami obsesyjno-kompulsyjnymi, nie zmienia swojego postępowania, bo w ogóle nie widzi problemu w sobie, lecz potomku. W zdrowej rodzinie błędy też się zdarzają. Czasem dzieci mają z tego powodu nerwicę natręctw, ale rodzice są skłonni przyznać się do błędów i zmienić swoją postawę, aby uleczyć syna czy córkę.
Role w rodzinie, które są niezmienne
Rodzina dysfunkcyjna lubi przypisywać ściśle określone role poszczególnym członkom. Np. najmłodsze dziecko jest maskotką, a najstarsze dobrym uczniem, ojciec zarabia na rodzinę, a matka jest strażniczką domowego ogniska. W takim układzie każda próba zmiany rodzi bunt i złość. Natomiast w zdrowej rodzinie każdy może być sobą. Nie zmusza się go do odgrywania roli kogoś, kim nie jest. Każdy może się też zbuntować.
Problem ze stawianiem granic
Członkowie rodzin dysfunkcyjnych mają też problem ze stawianiem granic. Te albo są zbyt sztywne, przez co panuje zimny chów i całkowity brak emocji w relacjach z dziećmi. Tutaj także przeciwstawia się nas obcym siłom, które z pewnością są wrogie. Np. nasza tradycyjna katolicka rodzina kontra rodziny muzułmańskie przybywające jako uchodźcy. Kiedy indziej granice są zbyt rozmyte, przez co dochodzi do nadużyć emocjonalnych, fizycznych czy seksualnych. Najlepsze są elastyczne granice, ponieważ umożliwiają dostosowywanie się do aktualnych okoliczności.
Życie w dysfunkcyjnej rodzinie
Jakie zachowania pojawiają się w dysfunkcyjnych rodzinach? Po pierwsze, któryś z członków może być uprzywilejowany. Np. ojciec, który nadużywa alkoholu i cierpi na narcystyczne zaburzenie osobowości, uważa siebie za lepszego od innych. Jemu wolno wszystko, wydawać pieniądze, zostawiać włączone światło w kuchni. Inni są strofowani za to, że pochlapali umywalkę podczas mycia rąk. Często dochodzi też do emocjonalnych i seksualnych nadużyć – zabiję naszą córkę, jeśli nie będziemy uprawiać seksu. Czasem do gry dochodzi perfekcjonizm. Tylko ja umiem przyrządzić dobry obiad – ty znowu zmarnowałaś pieniądze, gotując. Rodziny dysfunkcyjne mają też sztywne zasady – w święta nie wolno się kąpać, bo to grzech. Do głosu dochodzi też triangulacja, czyli włączanie dziecka w konflikty rodziców. Np. powiedz matce, żeby nie zużywała tyle wody, bo nie będzie na twoje zabawki. Nader wszystko rodziny dysfunkcyjne nie pozwalają wyrażać emocji.
Jak dysfunkcje w rodzinie wpływają na zdrowie psychiczne?
Osoby, które pochodzą z dysfunkcyjnych rodzin, są narażone na liczne trudności w dorosłym życiu. Mogą wpaść w seksoholizm, zakupoholizm, uzależnienie od narkotyków. Częściej miewają też stany depresyjne i lękowe, które odbierają radość życia. Problem mogą też stanowić zaburzenia odżywiania czy zaburzenia osobowości. Oczywiście, nie każde dziecko z dysfunkcyjnej rodziny jest skazane na takie życie. Niektóre są bardziej odporne psychicznie, inne poszukują ukojenia, wertując książki psychologiczne. Jeszcze inne zapisują się na psychoterapię.
Zaprzeczanie doświadczanym emocjom
Życie w dysfunkcyjnej rodzinie polega na ogół na zaprzeczaniu doświadczanym emocjom. Gdy mówimy matce, że ojciec jest agresywny i się go boimy, ona stwierdza, że on tylko krzyczy, bo jest zły na sąsiada. Trzeba powrócić do tych emocji, dać sobie prawo do ich przeżywania, uznać je za autentyczne i ważne. Jeśli dostrzeżemy współuzależnienie, jakie pojawiło się mimochodem w naszej relacji rodzinnej, łatwiej będzie nam się od niego uwolnić. To budzi spore cierpienie, dlatego warto mieć u swojego boku bliską osobę, która pomoże przejść przez proces uzdrawiania.
