Osteoporoza nie bez powodu nazywana jest cichą złodziejką kości. Schorzenie to rozwija się bardzo powoli, początkowo nie dając żadnych objawów. Zazwyczaj chory dowiaduje się o nim, gdy w wyniku niegroźnego upadku dojdzie u niego do złamania kości. Niestety, świadczy to już o bardzo zaawansowanym stadium choroby. Dla osteoporozy charakterystyczny jest ubytek masy tkanki kostnej połączony z zaburzeniami jej mikroarchitektury. Kości stają się wtedy łamliwe i podatne na uszkodzenia. Skuteczną metodą diagnostyczną wykrywającą tę podstępną chorobę jest badanie densytometryczne. Na czym polega?
W Polsce osteoporotyczne złamanie kości dotyczy 30% kobiet i 8% mężczyzn po 50. roku życia. Uszkodzenie to może być przyczyną niesprawności, kalectwa, a w skrajnych przypadkach nawet zgonu. Szacuje się, że w Europie co 30 sekund dochodzi do złamania wynikającego ze zrzeszotnienia kości. Choroba ta stała się poważnym problemem klinicznym i społecznym. Można jej jednak skutecznie zapobiegać. Elementem profilaktyki osteoporozy jest badanie densytometryczne kości.
Osteoporoza, czyli cicha złodziejka kości
Osteoporoza to najczęściej występujące w krajach rozwiniętych schorzenie kośćca. Charakterystyczne dla niej jest zmniejszenie masy kostnej. Zaburzona jest również architektonika kości, co sprzyja ich uszkodzeniom i złamaniom. Medycyna wyróżnia trzy typy osteoporozy, różniące się od siebie przyczyną występowania. Pierwszy z nich związany jest ze zmianami hormonalnymi następującymi u kobiet w wieku okołomenopauzalnym. U przekwitających pań niedobór estrogenów prowadzi do odwapnienia kości i zaniku ich tkanki. Zmiany te charakteryzują się dużą dynamiką. Osteoporoza starcza dotyczy za to osób obojga płci. Wynika z naturalnego procesu utraty masy kostnej, który stopniowo postępuje wraz z wiekiem. Wtórne zrzeszotnienie kości stanowi około 20% przypadków choroby. Najczęściej jest efektem działania niektórych leków. Sprzyjają mu również różnorodne przewlekłe schorzenia oraz zaburzenia hormonalne.
Objawy osteoporozy
Osteoporoza w początkowym stadium nie daje żadnych zauważalnych objawów. Zazwyczaj to złamania kości są dla chorego sygnałem, że w jego organizmie dzieje się coś niepokojącego. Niestety, nawet te uszkodzenia często są bezobjawowe lub bagatelizowane. Najczęściej w przebiegu choroby dochodzi do złamań kręgów, które dosyć łatwo można przeoczyć. Urazy następują podczas zwykłej czynności – w czasie kaszlu czy schylania się. Niestety, prowadzą one do obniżenia wzrostu i deformacji sylwetki chorego. Czasem w wyniku uszkodzenia kręgosłupa pojawiają się przewlekłe dolegliwości bólowe. Pacjenci zwykle uznają je jednak za naturalne objawy starości, przez co nie kierują się do lekarza. Zgłaszają się do specjalisty dopiero wtedy, gdy dojdzie u nich do złamania kości długich. Pękają one w wyniku niegroźnego upadku czy uderzenia, a urazowi towarzyszy silny ból i zniekształcenie okolicznych tkanek.
Komu zagraża zrzeszotnienie kości?
Osteoporoza związana jest nie tylko z wiekiem, ale także naszym trybem życia. Na jej rozwój bardzo duży wpływ ma dieta. Musi być ona bogata w wapń. Niedostateczna podaż tego minerału w pożywieniu prowadzi do znacznego osłabienia kości. Duże znaczenie mają także zaburzenia jego wchłaniania w układzie pokarmowym. Transport wapnia z jelit do krwioobiegu jest zapewniany między innymi przez witaminę D. Niedobór tego ważnego związku także jest czynnikiem ryzyka osteoporozy. Witamina D powstaje w naszej skórze pod wpływem światła słonecznego. To dlatego zrzeszotnieniem kości zagrożone są osoby, które unikają aktywności na świeżym powietrzu. Chorobie sprzyja również palenie papierosów i nadużywanie alkoholu. Osteoporoza wtórna może za to rozwinąć się pod wpływem przyjmowania leków, takich jak heparyna czy glikokortykosteroidy. Wpływają na nią także niektóre choroby: cukrzyca, schorzenia wątroby i nerek lub nadczynność tarczycy.
Na czym polega badanie densytometryczne?
Badanie densytometryczne pozwala na ocenę gęstości mineralnej kości. Polega ono na naświetlaniu pewnych punktów szkieletu promieniowaniem rentgenowskim o słabym natężeniu. Najczęściej wykonuje się je w miejscach, które najbardziej narażone są na złamanie osteoporotyczne. Jest to szyjka kości udowej, odcinek lędźwiowy kręgosłupa bądź nadgarstek i przedramię. Zmiany w strukturze kości opisywane są przez wskaźnik nazywany T-score. Wartość wskazująca na prawidłową gęstość mineralną kośćca mieści się między -1,0 a 1,0. Na osteopenię, czyli początkowe stadium osteoporozy, wskazuje wynik od -1,0 do -2,5. Wartości poniżej -2,5 oznaczają, że chorujemy na zrzeszotnienie kości. W takim przypadku lekarz zaleci nam dodatkowe badania, takie jak morfologia krwi czy pomiar ilości wapnia w moczu. Następnie dobierze odpowiednią terapię, która uchroni nas przed bolesnym złamaniem.
Profilaktyka osteoporozy
Osteoporoza stopniowo odbiera nam sprawność i zdrowie. Możemy jednak zapobiec tej przykrej chorobie za pomocą odpowiedniego stylu życia. Istotna jest aktywność fizyczna na świeżym powietrzu. Światło słoneczne sprzyja syntezie witaminy D w naszej skórze. Dodatkowo ruch wzmacnia nasze mięśnie, które działają stabilizująco na kości. Pilnujmy też odpowiedniej, bogatej w wapń diety. Sięgajmy często po nabiał, zielonolistne warzywa i ryby, aby codziennie dostarczyć organizmowi co najmniej 1000 mg tego ważnego minerału. Istotną rolę w profilaktyce osteoporozy pełni także badanie densytometryczne. Rutynowy pomiar gęstości kości zalecany jest paniom w wieku okołomenopauzalnym, osobom powyżej 60. roku życia a także pacjentom, którzy cierpią na choroby sprzyjające utracie masy kostnej. Częstość wykonywania badań zależy od wyniku pierwszej densytometrii. Uznaje się, że przy obniżonych wartościach gęstości tkanki kostnej pomiar powinien być powtarzany co dwa lata.
Karolina Solga
