Badanie cytologiczne jest podstawowym elementem profilaktyki i diagnostyki raka szyjka macicy. Pozwala ono na ocenę komórek pokrywających szyjkę macicy pod kątem stopnia zagrożenia nowotworem. Cytologię powinny wykonywać wszystkie panie po 25. roku życia oraz te, które rozpoczęły współżycie. Jeżeli wyniki są prawidłowe, badanie warto powtarzać profilaktycznie co trzy lata. Wiele pań obawia się cytologii, paradoksalnie bojąc się, że wykaże ona pewne nieprawidłowości. Jednak badania te warto wykonywać, bo pozwalają na szybką reakcję, która zapobiega rozwojowi choroby. Jak odczytywać wyniki cytologii?
Materiał do badania cytologicznego pobierany jest z pochwowej części szyjki macicy. Komórki jej złuszczonego nabłonka są aspirowane lub ścierane. Następnie lekarz przesyła próbki do laboratorium. Tam oceniane są one z użyciem 5-stopniowej klasyfikacji Papanicolau lub bardziej szczegółowego systemu Bethesda. Wyniki cytologii są dostępne już po kilku dniach. Od nich zależy dalsza terapia lub skierowanie na bardziej dogłębne analizy medyczne.
Na czym polega badanie cytologiczne?
Badanie cytologiczne jest metodą diagnostyczną, która pozwala wykryć wczesne i późne stadia raka szyjki macicy. Przeprowadzane jest w gabinecie ginekologicznym. Lekarz wprowadza wziernik do pochwy. Następnie za pomocą specjalnej, trójzębnej szczoteczki pobiera próbki złuszczonego nabłonka szyjki macicy wraz ze śluzem. Materiał w laboratorium jest oceniany pod kątem obecności nieprawidłowych komórek. Samo badanie nie jest bolesne. Kobiety po 25. roku życia powinny wykonywać je co trzy lata. Badanie cytologiczne pozwala na wykrycie aż 90% przypadków nowotworu szyjki macicy i 50% przypadków raka trzonu macicy. Wyniki cytologii mogą też wskazywać na infekcje dróg rodnych lub obecność nadżerki.
Jak przygotować się do badania cytologicznego?
Najbardziej jednoznaczne wyniki badania cytologicznego otrzymuje się, gdy jest ono przeprowadzone około 10-18 dnia cyklu. Jednak w zależności od sytuacji lekarz może zdecydować się na przeprowadzenie go w innym terminie. Przeciwwskazaniem jest jedynie miesiączka. Na kilka dni przed samą cytologią nie powinno się stosować leków dopochwowych. Przez dwa dni nie należy również współżyć ani stosować irygacji pochwy. Panie w okresie klimakterium mogą zostać poproszone o stosowanie specjalnych globulek z estrogenem. Wtedy dopiero ich wyniki cytologii pozwolą na właściwą interpretację. U ciężarnych kobiet przeprowadza się ją dwa razy: w pierwszym i trzecim trymestrze ciąży. Badanie zazwyczaj poprzedza wywiad lekarski. Specjalista zapyta nas o termin ostatniej miesiączki, przyjmowanie leków czy średnią długość cyklu menstruacyjnego.
Jak odczytywać wyniki cytologii?
Badanie cytologiczne najczęściej interpretowane jest zgodnie z klasyfikacją Papanicolau. Wyróżnia ona pięć grup, które określają obecność zmienionych lub nowotworowych komórek. W grupie I wszystkie komórki są prawidłowe i zdrowe. W materiale oznaczonym jako grupa II stwierdza się komórki zapalne, wykazujące zmiany zwyrodnieniowe oraz wskazujące na procesy regeneracyjne. Najczęściej oznaczają one infekcję intymną, którą należy wyleczyć. Wyniki cytologii przypisane do grup III i IV są już nieprawidłowe. Komórki mają cechy dysplazji, a nawet mogą wskazywać na przedinwazyjnego raka płaskonabłonkowego. Grupa V wskazuje już na obecność nowotworu złośliwego szyjki lub trzonu macicy.
System Bethesda – nowoczesna interpretacja wyników cytologii
System Bethesda jest bardziej szczegółowy niż klasyfikacja Papanicolau. Został stworzony w 2001 roku przez Narodowy Instytut Onkologii USA w Bethesda. Przede wszystkim informuje, czy pobrany materiał nadawał się do badań. Próbka musi zawierać odpowiednią ilość komórek z kanału szyjki macicy. Jeśli system klasyfikuje materiał do analizy, udostępnia też informację, czy wynik badania jest prawidłowy. Następnie podawany jest szczegółowy opis stwierdzonych zmian. System Bethesda uwzględnia infekcje intymne, zmiany regeneracyjne, dysplazje komórek nabłonka czy obecność innych nieprawidłowych komórek. Na wynik prawidłowy wskazuje oznaczenie FI. ASC-US i ASC-H oznaczają już obecność zmienionych komórek. LSIL i HSIL wskazują na zmiany śródpłaskonabłonkowe. Taki wynik często oznacza konieczność wykonania dalszych badań oraz rozpoczęcia terapii.
Nieprawidłowe wyniki cytologii
Czy każdy nieprawidłowy wynik cytologii oznacza, że mamy raka? Bynajmniej. Często jest on efektem zakażeń intymnych czy nadżerki. Po ich wyleczeniu zalecane jest powtórzenie badania, aby sprawdzić stan nabłonka pochwy. Niektóre patologiczne komórki przekształcają się w nowotwór. Jednak duża ich część zostaje naturalnie wyeliminowana. Dlatego wyniki cytologii zawsze należy konsultować z lekarzem. Może on zalecić nam dodatkowe badania: kolposkopię lub biopsję tkanki. Do grupy ryzyka osób zagrożonych rakiem szyjki macicy należą panie, które rozpoczęły współżycie seksualne przed 18. rokiem życia. Także duża liczba partnerów seksualnych oraz przebyte choroby weneryczne mogą stać się przyczyną rozwoju choroby. Jednak nowotworem zagrożona jest każda aktywna seksualnie kobieta. Badanie cytologiczne ratuje nasze zdrowie i życie, dlatego warto regularnie je wykonywać.
Karolina Solga
