Dialogi to reportaż będący rozmową Adama Michnika z Aleksiejem Nawalnym nt. demokracji oraz sytuacji politycznej w Rosji. Materiał ten powstał w sierpniu 2015 roku, a został wydany w postaci książki 15 września 2016 roku. Kim w rzeczywistości jest Aleksiej Nawalny – przywódca rosyjskiej opozycji, którego obawia się sam Władimir Putin?
Adam Michnik – legenda polskiej walki o demokrację
Adam Michnik to ikona walki o demokratyczną i wolną Polskę. Redaktor naczelny Gazety Wyborczej w latach 60., 70. i 80. naraził się władzy komunistycznej, wyrażając jasny sprzeciw wobec zastałej sytuacji społeczno-politycznej. Za swoje poglądy i wierność ideom przyszło mu zapłacić wysoką cenę – został usunięty z uczelni, na której studiował historię. Wielokrotnie trafiał też do więzienia i był internowany. Pomimo trudnych doświadczeń Adam Michnik nie jest rusofobem, wręcz przeciwnie, do zwykłych Rosjan i ich kultury podchodzi z przyjaźnią, krytykuje jedynie władzę, która niszczy własny kraj i państwa ościenne.
Aleksiej Nawalny – nadzieja rosyjskiej demokracji
Aleksiej Nawalny w chwili obecnej stanowi największe zagrożenie dla Władimira Putina. Po zabójstwie Borysa Niemcowa to właśnie ten młody, 40-letni prawnik stanął na czele opozycji. Dużą popularność zyskał za sprawą swojego bloga, na którym piętnuje korupcję urzędników państwowych. Aleksiej Nawalny startował w wyborach na mera Moskwy, choć mógł wydawać się człowiekiem znikąd, pozbawionym biografii i wpływów, dzięki spotkaniom z wyborcami i pracy u podstaw zyskał poparcie 1/3 mieszkańców stolicy. Ich głosy musiały przestraszyć Władimira Putina, dlatego też Aleksiej Nawalny stał się ofiarą represji.
Jego brat przebywa w łagrze za rzekome malwersacje finansowe, przywódca opozycji jest jednak zbyt popularny, by włodarz Kremla mógł go zamknąć w więzieniu. Gdyby to uczynił, musiałby się liczyć ze społecznymi protestami – Rosjanie są coraz bardziej świadomi i zniesmaczeni tym, co robi władza. W związku z tym Aleksiej Nawalny teoretycznie przebywa na wolności, w praktyce jednak nie może opuszczać Moskwy i jest bacznie obserwowany przez służby bezpieczeństwa.
Jak powstały Dialogi, czyli rozmowa Adama Michnika z Aleksiejem Nawalnym?
Do spotkania Adama Michnika z Aleksiejem Nawalnym mogło w ogóle nie dojść. Do końca nie było wiadomo, czy reportaż Dialogi powstanie, ponieważ lider rosyjskiej opozycji nie może wyjeżdżać z Moskwy, natomiast Adam Michnik, podobnie zresztą jak każdy Polak, musi starać się o wizę do Federacji Rosyjskiej. Jej wydanie wcale nie jest takie oczywiste, zwłaszcza gdy stara się o nią dziennikarz gazety, która gani politykę prowadzoną przez Władimira Putina. Na szczęście Adam Michnik uzyskał wizę i mógł przez 3 dni rozmawiać z Aleksiejem Nawalnym. Tematy poruszane w reportażu Dialogi są dość zróżnicowane, począwszy od odległych kwestii historycznych – powstanie styczniowe, zbrodnia katyńska, stalinizm, a skończywszy na sprawach najnowszych – aneksja Krymu, złe zarządzanie Federacją Rosyjską.
Reportaż z tłem historycznym przystępny dla wszystkich
Dialogi to tytuł adekwatny, ponieważ nie mamy tutaj do czynienia z tradycyjnym wywiadem, w którym to dziennikarz zadaje pytania politykowi. Reportaż przypomina inteligentną rozmowę legendy polskiej demokracji z nadzieją rosyjskiej demokracji. Czasem to Adam Michnik dzieli się swoimi doświadczeniami z walki o wolność i niepodległość, po chwili jednak to Aleksiej Nawalny opisuje swoje spostrzeżenia. Dialogi te są niezwykle intrygujące – pomimo nagromadzenia nawiązań do wielu wydarzeń historycznych, nawet czytelnik niebędący pasjonatem badań nad przeszłością może wszystko zrozumieć. Aby ułatwić młodym ludziom poruszanie się po meandrach polskiej i rosyjskiej historii, wydawca przygotował miniencyklopedię. Na ostatnich kilkunastu stronach reportażu Dialogi możemy zapoznać się z sylwetkami osób, do których odwołują się Adam Michnik i Aleksiej Nawalny. Nawet jeśli nie zna się Brodskiego, Żyrinowskiego czy Bieriezowskiego, można wszystko zrozumieć, sięgając do miniencyklopedii.
Aleksiej Nawalny – czy możliwy jest dobry nacjonalizm?
Aleksiej Nawalny to przywódca rosyjskiej opozycji demokratycznej, a zarazem nacjonalista. To właśnie ta etykietka przylgnęła do niego tak mocno, iż wielu zagranicznych dziennikarzy nie widzi w nim alternatywy dla Władimira Putina, lecz kontynuatora systemu stalinowskiego. Tymczasem Aleksiej Nawalny w rozmowie z Adamem Michnikiem pokazuje, że nacjonalizm nie musi być szkodliwy. Czym dla lidera rosyjskiej opozycji jest ta ideologia? Aleksiej Nawalny to prawdziwy pacyfista, nie zamierza przyłączać do Rosji kolejnych ziem, szanuje bowiem prawo innych narodów do samostanowienia. Ponadto uważa, że jego kraj jest tak rozległy, iż należy skoncentrować się na pełnym wykorzystaniu jego potencjału, nie zaś na działaniach imperialnych. Nacjonalizm w wykonaniu Aleksieja Nawalnego to miłość do własnego kraju i narodu oraz wierność tradycjom.
Przywódca rosyjskiej opozycji chciałby, aby w jego kraju Cerkiew odgrywała większą rolę w życiu obywateli. Zdaje sobie bowiem sprawę, że choć Rosjanie uważają się za wyznawców tradycyjnych wartości, to na deklaracjach bardzo często się kończy. Nasi wschodni sąsiedzi nie muszą się zaciekle bronić przez moralną zgnilizną napływającą z Zachodu, bowiem sami przodują w niechlubnych statystykach. Nawalny uważa, że niezależność Cerkwi i jej silniejsza pozycja mogłaby pomóc to zmienić, a tym samym uczynić życie w Rosji spokojniejszym i szczęśliwszym. Jest przeciwnikiem państwa wyznaniowego – chciałby jednak, aby silna pozycja Cerkwi zapobiegała powstawaniu stref szariatu na słabiej kontrolowanych terenach Rosji.
Lustracja oczyma Adama Michnika i Aleksieja Nawalnego
Adam Michnik wraz z Aleksiejem Nawalnym dyskutują także o sensie lustracji i jej kształcie. Choć ich wyobrażenia są odmienne, to łączy je jedno – przekonanie, że tym zadaniem powinny zajmować się niezawisłe sądy, nie zaś specjalnie powołane organizacje czy politycy. W reportażu Dialogi znajdziemy też dość ciekawe wyjaśnienie zabójstwa Borysa Niemcowa i kontrowersyjne rozwiązanie kwestii krymskiej, które po głębszym zastanowieniu wydaje się jedynym racjonalnym wyjściem z impasu. Aleksiej Nawalny w rozmowie z Adamem Michnikiem dzieli się też swoimi spostrzeżeniami nt. polityki historycznej i jej zasadności oraz możliwości wstąpienia Federacji Rosyjskiej do Unii Europejskiej.
Dialogi – intrygujący obraz współczesnej Rosji
Reportaż Dialogi to wartościowa i ciekawa pozycja dla wszystkich tych, którzy interesują się szeroko rozumianą polityką, sytuacją u naszych wschodnich sąsiadów i osobą lidera rosyjskiej opozycji. Aleksiej Nawalny zdecydowanie zyskuje przy bliższym poznaniu. Można się z nim nie zgadzać, ale trzeba przyznać, że ma dość nowoczesne spojrzenie na rozwój Rosji i współczesną politykę. Ponadto daleko mu do strasznych nacjonalistów, których znamy z własnego podwórka. Aleksiej Nawalny nie popiera ataków na imigrantów, wręcz przeciwnie, zamierza walczyć o ich prawa za pomocą wiz. Brzmi niedorzecznie? W rzeczywistości ma to jednak racjonalne uzasadnienie – osoba posiadająca wizę może pracować legalnie, odprowadzać składki zdrowotne i emerytalne. Gdy dochodzi do wypadku, nie musi radzić sobie na własną rękę, lecz może pojechać do szpitala i skorzystać z usług opieki medycznej. Takich nacjonalistów potrzeba dziś Rosji.
Magdalena Kukurowska
